Pracodawcy powinni zachować ostrożność. Dane z Głównego Inspektoratu Pracy za rok 2022 ujawniają, że z 182 zgłoszonych przypadków dyskryminacji podczas zawierania lub rozwiązywania umowy o pracę, aż 17 zostało uznanych za uzasadnione. Czy można oczekiwać sankcji?
Swoboda w zawieraniu umowy o pracę Według Kodeksu pracy, uchwalonego 26 czerwca 1974 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, zwanego dalej KP), istnieje swoboda w zawieraniu umowy o pracę. Oznacza to, że obie strony – pracodawca i pracownik – muszą wyrazić zgodę na warunki zatrudnienia i wynagrodzenia.
Jednakże dyskryminacja podczas zawierania lub rozwiązywania umowy o pracę jest niedopuszczalna. A mimo to, Główny Inspektorat Pracy podaje, że w 2022 roku z 182 zgłoszonych przypadków dyskryminacji, 17 zostało uznanych za uzasadnione.
Zakaz dyskryminacji w miejscu pracy Każda forma dyskryminacji w miejscu pracy, czy to bezpośrednia, czy pośrednia, na podstawie płci, wieku, niepełnosprawności, rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych, przynależności związkowej, pochodzenia etnicznego, wyznania, orientacji seksualnej, czy też rodzaju umowy o pracę, jest zakazana.
UWAGA: Lista ta nie jest wyczerpująca, ponieważ prawodawca użył sformułowania „w szczególności”. To oznacza, że nie można dyskryminować także z innych powodów, nie wymienionych w powyższym katalogu.
Zasada równego traktowania pracowników Zgodnie z art. 18 zn. 3a § 1 KP, wszyscy pracownicy muszą być traktowani równo w zakresie zawierania i rozwiązania umowy o pracę, warunków pracy, możliwości awansu oraz dostępu do szkoleń. Niestety, dane z Głównego Inspektoratu Pracy wskazują, że ten przepis często nie jest przestrzegany w praktyce.
Kara 3000 zł za odmowę zatrudnienia aplikanta Zgodnie z art. 123 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 735):
cytat: „Kto ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne, wyznanie lub orientację seksualną odmówi zatrudnienia kandydata na wolnym miejscu zatrudnienia lub miejscu przygotowania zawodowego, podlega karze grzywny nie niższej niż 3000 zł.”
Co warto podkreślić, katalog przyczyn dyskryminacji w tej ustawie jest bardziej ograniczony niż w KP, co może prowadzić do pewnych niejasności prawnych.
Dla pracodawcy kluczowym celem jest promocja zatrudnienia oraz poszanowanie godności człowieka. Wykroczenie może mieć miejsce już przed zawarciem umowy o pracę. Osobą odpowiedzialną jest ta, która podejmuje decyzje o zatrudnieniu.
Waży dla kandydata jest świadomość, że wykroczenie występuje tylko wtedy, gdy odmowa zatrudnienia jest spowodowana jednym z powodów wymienionych w art. 123 ustawy, a nie na przykład z przyczyny określonej w KP, której nie ma w tej ustawie.
Według informacji od Biura Informacji Głównego Inspektoratu Pracy, dyskryminacja w procesie rekrutacji dotyczy nierównego traktowania kandydatów na podstawie wymienionych przyczyn, a nie każdej przyczyny.
O co można pytać podczas rozmowy kwalifikacyjnej?
Na pytanie agencji PAP o dopuszczalne pytania podczas rozmowy kwalifikacyjnej, Biuro Informacji Głównego Inspektoratu Pracy odpowiedziało, że pytania powinny dotyczyć bezpośrednio zdolności kandydata do pracy na danym stanowisku. Niedopuszczalne jest pytanie o prywatne sprawy kandydata, takie jak plany rodziny czy orientacja seksualna.
Procedura wykroczenia
Inspektor pracy jest odpowiedzialny za prowadzenie postępowania w sprawach wykroczeń. Ma także prawo do nałożenia mandatu karnego po przeprowadzeniu odpowiednich czynności.
PODSTAWA PRAWNA
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 735)
